هفته نامه آیینه یزد

مدیریت موفق، انتخاب اصلح و شایسته‌سالاری

کارگزاران و مدیران در حکومت اسلامی باید از خصوصیات و ویژگی‌های بسیاری برخوردار باشند. توفیق خدمتگزاری به مردم مزیتی است که به آسانی زمینه حصول و تحقق آن فراهم نمی‌آید. کند و کاو و افت و خیز و قبض و بسط بسیاری باید تا کسوت مدیریت بر قامت کسی برازنده آید. ضروری است مدیران و حاکمان در نظام اسلامی شرایط ویژه‌ای را احراز کنند تا صلاحیت خدمت به مردم را بدست آورند. تحمل افکار و عقاید مخالف، ابتکار و نوآوری، پشتکار و شجاعت، پرهیز از ریاست‌طلبی، هوش و توانایی علمی و فنی و محبت و مدارا نسبت به انسان‌ها بخشی از این شرایط است. اساسی‌ترین نیاز انسان‌ها عدالت می‌باشد. همه به عدالت علاقه‌مند و از ظلم و ستم و تبعیض گریزانند. کارگزار و مدیر موفق در حکومت اسلامی کسی است که برای تحقق عدالت می‌کوشد. امام علی(ع) در فرمان ماندگار خویش به مالک اشتر فرمود: «در نگاه کردن به گوشه چشم و خیره شدن و اشاره و سلام بین آنها یکسان باش تا بزرگان در ستم به تو طمع نکنند و ضعیفان از عدالت تو مأیوس نگردند.» رعایت عدالت و مساوات در نگاه حاکمان و کارگزاران باید موج بزند نه آنکه افراد فرصت‌طلب و صاحبان زر و زور و تزویر با آنها رفت و آمد داشته باشند و ضعیفان را به حوزه ریاست راه نباشد. عالمان کاردان و افرادی که رهبری فکری جامعه را بر عهده می‌گیرند و یا مسئولیتی را می‌پذیرند باید سعه‌صدر داشته و انتقادپذیر باشند. مولای متقیان حضرت علی(ع) می‌فرماید: «وسیله رهبری و ریاست سینه گشاده است، شرح صدر مهمترین سرمایه است ولی کارسازی این سرمایه در صورتی است که قدرت ارائه و اظهار آن به صورت کامل وجود داشته باشد، به همین دلیل حضرت موسی(ع) بعد از تقاضای شرح صدر و برطرف شدن موانع تقاضا کرد خداوند گره از زبانش بردارد...»(1)
اسلام‌شناس معاصر علامه محمدرضا حکیمی می‌نویسد: «حضرت امام جعفر صادق(ع) به نقل از پدرش حضرت امام محمد باقر(ع) از پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) روایت کرده است که آن جناب فرمود: دو گروه از امت من هستند که اگر خوب و صالح شوند امت من خوب و صالح خواهد شد و اگر بد و فاسد شوند امت من بد و فاسد می‌شود، گفتند یا رسول‌ا... آنان کیانند؟ فرمود: فقیهان و حاکمان. و در توضیح و شرح این حدیث می‌نویسد: از مهمترین نشانه‌های صلاح و خوبی یا بدی این دو گروه در درجه نخست،‌ ساده‌زیستی خود و خانواده و عدم آن است و سپس اهتمام یا عدم اهتمام آنان به امر عدالت و تحقق بخشیدن به آن در میان مردم، پس اگر آنان را چنان بیابیم که ساده زیستند و در بند اجرای عدالت بصورت راستین –در میان مردم هستند و آن‌چه را که فقر و بی‌چیزی و ظلم‌های اقتصادی بر سر مردم آورده است فراموش نکرده‌اند یا نسبت به آن تغافل نمی‌ورزند ایشان را از راه پیامبران(ع) و مرزداران مرزهای حق و دین می‌شماریم وگرنه، نه...»(2)
مدیر موفق کسی است که در اهداف خود عدالت اجتماعی را در نظر داشته باشد و برای رفاه و آسایش مردم در زمینه‌های مختلف که توان انجام آن را دارد گام بردارد. از شرایط و خصوصیات مدیریت این است که به مردم لطف و محبت داشته و قلباً دوستدار آنان باشد. مولای متقیان(ع) خطاب به مالک اشتر می‌فرماید: «...رحمت بر رعیت و محبت و لطف به آنان را به قلبت قابل دریافت بساز و هرگز درنده خون‌آشام بر آنان مباش که خوردن آنان را غنیمت بشماری» علامه بزرگوار محمد تقی جعفری در شرح این فرمایش امام علی(ع) می‌نویسد: «...این دستور حیات‌بخش برای آن است که به تحصیل رضایت صوری مردم، برای ادامه مدیریت بی‌مزاحمت خود قناعت نورزی، بلکه برای این است که با دریافت حقیقی محبت و رحمت و لطف بر مردم و جامعه از اعماق قلب خود، آنان را مانندی از اجزاء آگاه شخصیت خود تلقی کنی...»(3)
در سرمقاله‌های آیینه یزد که انعکاس‌دهنده روش و نظر مدیرمسئول نیز هست هیچ‌گاه حاکمان و کارگزاران با رهبری رسول گرامی اسلام(ص) و امام اول شیعیان حضرت علی(ع) شبیه‌سازی و یا مقایسه نگردیده‌اند اما به یقین فردی که می‌خواهد در جامعه‌ای مسئولیت اداره روستا، شهر، استان و کشور و یا مجموعه و سازمانی را به عهده بگیرد یا بر صندلی مدیریت، ریاست و نمایندگی تکیه بزند باید در مسیر حق حرکت کند و در حد توان دستورالعمل‌های ائمه بزرگوار(ع) و بزرگان دین و اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی را به کار بندد و به فرمان مولای متقیان به عبداله‌بن عباس هنگامی که او را در سال 36 هجری به فرمانداری بصره انتخاب نمود عنایت داشته باشد که می‌فرماید: «با مردم به هنگام دیدار و در مجلس رسمی و در مقام داوری گشاده‌رو باش و از خشم بپرهیز، که سبک مغزی به تحریک شیطان است و بدان: آنچه تو را به خدا نزدیک می‌سازد از آتش جهنّم دور، و آنچه تو را از خدا دور می‌سازد به آتش جهنم نزدیک می‌کند»(4)
 و از آن حضرت نقل گردیده که فرمود: «مطیع مافوق بودن نباید منجر به معصیت خداوند گردد.»
مدیرمسئول آیینه یزد در انتظار پاسخ استانداری درباره مفاد سرمقاله شماره 587 مورخ 17/11/97 آیینه یزد با عنوان «منزلت آموزش‌وپرورش و درخواستی از استاندار یزد» می‌باشد که مجدداً بخش‌هایی از آن به شرح زیر درج می‌گردد:
«...تعریف و تمجید موافقان و انتقاد و اعتراض و یا حملات تند مخالفان وضعیت فعلی آموزش و پرورش یزد در کانال‌ها و سایت‌های مجازی نه تنها به آرامش محیط فرهنگی دارالعباده کمکی نکرده بلکه به اختلافات افزوده و بد دفاع‌کردن‌ها نیز به شایعات دامن زده است. حوادثی که در مرکز یا بعضی از شهرهای استان و مجمع خیرین و... در چند ماه اخیر به وقوع پیوسته است به زیان فرهنگ این شهر و دیار و منطقه به معنای عام آن می‌باشد. قابل تأمل اتفاقاتی بود که در تغییر رئیس سابق آموزش و پرورش اردکان که بازنشست شده و نحوه انتصاب رئیس فعلی آن شهر رخ داد و در نهایت سبب نامه‌نگاری امام‌جمعه اردکان و مدیر حوزه علمیه آن شهرستان در حمایت از امام‌جمعه و یا اظهارات فرماندار اردکان در این زمینه و پاسخ روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش یزد گردید. گرچه نویسنده تمایلی ندارد درباره عملکرد استاندار سابق که در یزد حضور ندارد مطلبی بنویسد اما بخش‌هایی از این پیش‌آمدها را نتیجه اقدامات معمولاً نابجایی می‌داند که در یکسال گذشته صورت گرفته و گاه بدون تحقیق و بررسی پشتیبانی و یا در مواردی عدم حمایت عالی‌ترین مقام اجرایی وقت استان را در پی داشته است. بنابراین پیشنهاد می‌گردد دکتر محمدعلی طالبی که در آن ایام در مقام معاونت سیاسی،‌ امنیتی استانداری از پیش‌آمدهای گذشته مطلع می‌باشد و بر آنها اشراف دارد، در حال حاضر به عنوان استاندار چاره‌ای بیندیشد تا شاهد اتفاقاتی که در آموزش و پرورش استان پیش‌آمده نباشیم... به هرحال نیازی به بازگو کردن آن‌چه در این چند ماه در آموزش و پرورش بعضی از شهرها و مناطق و مرکز استان به وقوع پیوسته نیست. چه بسا اتفاقاتی در نهادها و ادارات و سازمان‌ها رخ ‌دهد و احیاناً حق عده‌ای ضایع شود، امّا مراجعه‌کنندگان امکان آن را ندارند که به مقامات اجرایی و یا روحانی مراجعه نمایند یا در رسانه‌ها و فضاهای حقیقی و مجازی چیزی بنویسند بنابراین بغض‌ها در گلو می‌ماند، عده‌ای دخالت‌های دیگران در امور آموزش و پرورش و احیاناً اهانت‌ها را ناخواسته تحمل می‌کنند و گاه نقل این مجلس و آن محفل می‌شود...»
نگارنده این سطور معتقد است صد البته مدیران و از جمله مسئولان آموزش‌وپرورش در مواقع ضروری از جمله هنگام انتصابات باید با نمایندگان مجلس، ائمه‌جمعه و فرمانداران هماهنگی‌های لازم را داشته باشند مشروط بر اینکه شواهد امر نشانگر نظرخواهی و مشورت و انتخاب اصلح باشد و تصمیمات به گونه‌ای اتخاذ گردد که جامعه فرهنگی اکثراً بپذیرند در تغییرات ایجاد شده شایسته‌سالاری به معنای واقعی رعایت گردیده است. مناسب است مسئولان عالی اجرایی استان نظارت بیشتری بر نحوه اداره آموزش‌وپرورش یزد داشته باشند و آیینه یزد امید دارد بتواند در این راستا در حد توان به رسالت فرهنگی خود جامه عمل بپوشاند.

مدیرمسئول

پی‌نوشتها:
1- «تفسیر نمونه»، جلد 13، صفحه 187
2- «الحیاه»، ترجمه احمد آرام، جلد ششم، صفحه 719 و 720
3- «حکمت اصول سیاسی اسلام»، صفحه 197
4- «نهج‌البلاغه»، ترجمه محمد دشتی(ره)، نامه 76، صفحه 439